Tác giả: Bà Chever X. Voltmer (bên trái), bà Hồ Thị Yến Thu (bên phải) Tổ chức Bảo tồn Đại dương (Ocean Conservancy) và Trung tâm MCD

Vườn Quốc gia Xuân Thủy, vùng lõi của Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới được UNESCO công nhận, là một trong những điển hình về đa dạng sinh thái đất ngập nước của Việt Nam. Vườn Quốc gia nằm ở cửa Sông Hồng – một con sông lớn ở miền Bắc Việt Nam. Chảy từ thượng nguồn ở tỉnh Vân Nam ở phía tây nam Trung Quốc vào Việt Nam tại khu vực tỉnh Lào Cai, từ đó chảy qua thành phố Hà Nội trước khi đổ ra Vịnh Bắc Bộ, Sông Hồng từ lâu đã trở thành một huyết mạch giao thông chính của Việt Nam. Khu vực châu thổ sông Hồng chính là nguồn sản xuất lúa gạo quan trọng của đất nước. Trên bình diện quốc gia, châu thổ sông Hồng có vai trò rẩ quan trọng mặc dù chỉ chiếm 5% lãnh thổ của đất nước và 20% dân số cả nước sinh sống ở đó.

Ở Việt Nam, bất cứ điều gì liên quan đến sông Hồng đều thu hút nhiều sự quan tâm. Các bên liên quan đều công nhận sông Hồng là một nguồn tài nguyên quan trọng đối với ngành nông nghiệp, đánh bắt thủy sản, giao thông, và giải trí. Do đó, có thể hình dễ dàng hình dung ra việc tham vấn để lắp đặt công cụ thu gom rác trên sông Hồng trong khuôn khổ dự án tài trợ của Liên minh sông sạch với Tổ chức Bảo tồn Đại dương đã phải diễn ra với quá trình và quy mô phức hợp như thế nào: 10 cuộc họp trong 9 tháng với 20 tổ chức.

Sông Hồng (Nguồn: MCD)

Song với đối tác thực hiện dự án “Giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa trên sông Hồng” của chúng tôi, Trung tâm Bảo tồn Sinh vật Biển và Phát triển Cộng đồng (MCD), đây không phải là vấn đề khó khăn. Hoạt động trong lĩnh vực môi trường ở Việt Nam, Trung tâm MCD từ lâu đã nhận ra mối liên hệ giữa cộng đồng ven biển và hệ sinh thái biển. Kể từ khi thành lập vào năm 2003, Trung tâm đã hoạt động để bảo vệ môi trường biển và ven biển nhằm cải thiện sinh kế và chất lượng cuộc sống cho người dân địa phương nên tham vấn và kết nối các bên liên quan không phải là việc mới lạ. MCD đã thu hút sự tham gia của các cán bộ, chuyên gia và người dân địa phương từ khi khảo sát và thiết kế, tới lựa chọn địa điểm rồi đến sản xuất và lắp đặt bẫy rác, qua đó họ không chỉ là đối tác mà còn là những người làm chủ và vận hành công cụ này.

Đó cũng là những yếu tố thật sự quan trọng. Tên gọi sông Hồng do dòng nước chở nhiều phù sa có màu gỉ sắt chảy theo nước sông ra biển. Tuy nhiên, đó không phải là tất cả những gì dòng sông ấy chuyên chở. Còn lượng lớn rác thải cũng đổ vào và trôi trên sông. Điều đó thúc đẩy MCD nỗ lực tiên phong trong việc thiết kế và lắp đặt những bẫy rác phù hợp với điều kiện địa phương.

Chúng tôi đã lắp đặt thành công bẫy rác đầu tiên trong khuôn khổ dự án của Liên minh sông sạch vào tháng Giêng. Buổi công bố hạ thủy bẫy rác có sự tham gia của nhiều cán bộ trung ương và địa phương. MCD cũng đã thực hiện rất nhiều hoạt động để gắn kết cộng đồng tại sự kiện này. Chẳng ngờ đây cũng là lần cuối một cuộc tụ họp cộng đồng đông đảo được diễn ra trong thời điểm ấy bởi vì chỉ vài giờ sau sự kiện, địa phương đã thông báo giãn cách xã hội nghiêm ngặt do có sự tái bùng phát của đại dịch.

Lễ khánh thành bẫy rác (Nguồn: MCD)

Cũng như các nước khác trên thế giới, kể từ đó Việt Nam đã phải nỗ lực để ngăn chặn các biến thể Covid mới. Gần đây, Hà Nội đã thực hiện các biện pháp giãn cách nghiêm ngặt mức cao, hầu hết người dân không thể ra khỏi nhà nếu họ không được phép (chỉ được phép ra ngoài hai lần một tuần để mua thực phẩm). Tuy nhiên, giờ thì mọi người có thể yên tâm hơn rồi, bởi những biện pháp đó đã phát huy tác dụng ngăn chặn vi-rút phát tán, và đất nước đang dần trở lại trạng thái bình thường.

Bẫy rác tại sông Hồng

Thật may mắn, không giống như con người, các bẫy rác không ngủ yên. Bẫy rác của chúng tôi hoạt động trong suốt thời gian tồi tệ nhất của đại dịch cũng như trong mùa mưa bão ở đồng bằng sông Hồng. Bẫy rác đã thu gom tổng cộng khoảng 1.500kg rác kể từ khi lắp đặt (trong đó rác nhựa chiếm 58%). Và đây mới chỉ là khởi đầu. Chúng tôi rất hào hứng tiến bước với các bẫy rác tiếp theo, với hy vọng bẫy rác thứ hai sẽ được lắp đặt vào mùa xuân năm 2022.

Xem bản gốc tiếng Anh trên CCC Blog tại đây: https://cleancurrentscoalition.org/ridding-the-red-river-of-trash/